Sommige talentvolle leerlingen komen niet goed uit de verf. Zij beschikken over praktische vaardigheden en talenten, maar het onderwijs dat zij krijgen is louter theoretisch. Het VeenLanden College heeft voor havisten een creatieve oplossing bedacht. Leerlingen met een NT- en/of een NG-pakket kunnen vanaf havo 4 één dag per week aan de slag met technische projecten en het bedenken van oplossingen voor échte problemen uit de praktijk.
Bart Kappé is docent biologie. Hij omschrijft zichzelf als ‘een techneut die nooit zijn technische belangstelling heeft kunnen botvieren’. “Ik had namelijk twee rechterhanden, maar ik had ook de pech een prachtige Citoscore te hebben. En dan weet je wel hoe dat gaat.” Inmiddels ziet hij – naar eigen zeggen – te veel leerlingen rondlopen zoals hij. “Zij hebben een diepe belangstelling voor technologie, maar komen daar in het onderwijs totaal niet mee in aanraking. Daarmee doen we die leerlingen en onze samenleving te kort.” Toen een leerling uit 3 Havo hem op een dag een zelfgebouwde 3D-printer liet zien wist hij het zeker: ‘We doen hier iets heel erg verkeerd’.
MakerSpace
Inmiddels heeft hij met veel creativiteit, doorzettings- en improvisatievermogen een maakwerkplaats uit de grond gestampt. Deze MakerSpace is de fysieke vertaling van een nieuwe opleiding in ontwikkeling: havo-P Tech. Bart: “In onze MakerSpace kunnen deze leerlingen een dag per week aan de slag met uitdagende technische opdrachten en projecten. En zij worden daarbij ondersteund door technische experts van divers pluimage. Denk bijvoorbeeld aan een docent, een technische student van Hogeschool Utrecht, een deskundige van een bedrijf uit de buurt of een gepensioneerde techneut met een schat aan ervaring.”
Dat doen zij voor echte opdrachtgevers. Bedrijven die deze opdrachten verstrekken komen zo al vroeg rechtstreeks in contact met talentvolle en geïnteresseerde leerlingen. Bart: “Voorheen visten zij uit de vijver van mavo- en mbo-leerlingen. Maar via havo-P Tech komen zij in contact met een nieuwe categorie toekomstige medewerkers: de technische professional die niet alleen op technische vaardigheden wordt aangesproken. Belangrijk, want het bedrijfsleven digitaliseert in rap tempo. En zittend personeel is vaak niet in staat om vol in dat verandertempo mee te gaan. Terwijl het bedienen van nieuwe apparatuur in moderne innovatieve ondernemingen wel dat soort kennis vereist.”
Praktijk- en doelgericht onderwijs
Leerlingen die voor havo-P Tech kiezen krijgen nu één praktijkdag les in de week. Die dag leren zij praktische technische vaardigheden die passen bij hun profielkeuze. Denk aan mechatronica (een combinatie van mechanica en electronica), ICT, programmeren, ontwerpen, 3D-printen, lasersnijden, CNC, 2D- en 3D-tekenen, VR en solderen. Ook gaan zij met uitdagende opdrachten aan de gang, zoals zelf een drone bouwen en ermee leren vliegen, een website of game ontwikkelen, kleding mét accessoires ontwerpen, een robot programmeren of plastic afval van #D-printers recyclen tot nieuwe designproducten. Bart: “Wij vragen van deze leerlingen om een open en nieuwsgierige houding. Nou, ik kan je zeggen: dat zit meer dan goed.”
Praktijk- en doelgericht onderwijs, noemen ze dat op het VeenLanden College. En de eerste resultaten geven aan dat dit een schot in de roos is. Bart: “Om te beginnen zien we in onze MakerSpace leerlingen die met heel veel plezier, motivatie en fascinatie aan de slag gaan met het opdoen van praktische kennis en vaardigheden. Zij krijgen complimenten voor alles wat ze maken tijdens hun opleiding, waardoor ze gaan groeien. En uiteindelijk zijn ze ook nog eens beter voorbereid op een eventuele overstap naar het technische hbo.”
Bart, de gedreven docent biologie met een missie, had het geluk dat de rector van het VeenLanden college al vrij snel in zijn plannen geloofde. “Ook hij zag de potentie van dit idee in en kon zich de lol en begeisterung bij leerlingen voorstellen. Daarom was hij bereid een MakerSpace te bouwen op het terrein van de school. Met financiële hulp van de gemeente en van Technet Amstel en Venen, een netwerk van technische bedrijven dat voor de helft eigenaar is van de MakerSpace, konden we de benodigde apparatuur aanschaffen. Daarna gingen we van start. En vanaf de eerste dag ging het meteen lopen.”
Externe handjes
Door ruim baan te geven aan de MakerSpace kan het VeenLanden College zich een stuk sterker profileren, denkt docent Bart. Te meer omdat de MakersSpace ook buiten schooluren en op zaterdagen toegankelijk is. Bart: “Zo maken we als instelling actief onderdeel uit van de gemeenschap.” Er komen zelfs al leerlingen naar het VeenLanden College vanwege de MakerSpace, weet hij.
Ook lost het onderwijsinhoudelijk een probleem op. Bart: “Docenten vinden het namelijk enorm lastig om techniekonderwijs te geven. Immers, techniek verandert razendsnel. De inkt van nieuw lesmateriaal is nog niet droog of het is alweer deels achterhaald. Intussen worden diezelfde docenten links en rechts ingehaald door leerlingen. In de MakerSpace hebben we externe handjes die de docenten ondersteunen: gepensioneerde techneuten, vertegenwoordigers van bedrijven, studenten en soms ook ouders van leerlingen. Dat scheelt enorm.”
Niet voor niets werkt Bart op dit gebied ook nauw samen met Sterk Techniekonderwijs (STO). “Met STO zijn we bezig om dit type onderwijs in netwerken in te bedden en om de juiste materialen en apparaten aan te kopen, zoals onlangs een sublimatieprinter waarmee leerlingen nu gepersonaliseerde muismatten maken. Maar ook zijn we druk doende om allerlei lescontent te ontwikkelen, want dat is er nog nauwelijks. Lesboeken ontbreken. En we hebben ook geen vuistdik beleidsplan geschreven. We zijn het vooral gaan doen. En we zijn nu heerlijk aan het pionieren.”
Lees verder onder de foto.
Studiepunten voor studenten
In het startjaar hebben vijf havo-leerlingen gekozen voor deze nieuwe opleiding. Geen enorme aantallen, beseft Bart. “Dat komt omdat de opleiding nu nog relatief onbekend is. Bovendien sluiten we veel leerlingen uit omdat zij nu nog een heel specifiek vakkenpakket moeten hebben om mee te mogen doen. Maar dat gaan we in de toekomst mogelijk verruimen.” Hoe hij de swung er meer in wil krijgen? “We gaan gewoon kneitergave dingen maken.” Zo wil de gemeente komend jaar relatiegeschenken door zijn leerlingen laten maken. Ook hebben de technisch georiënteerde havisten voor de open dag van de school zelf allerlei wegwijsbordjes gelaserd. Bart: “Superleuk natuurlijk, want in het reguliere onderwijs gaat er veel linea recta de kliko in.”
Om snel meters te kunnen maken heeft hij wel wat hulp nodig van de BV Nederland, stelt hij. “Nu kampen we met een tekort aan docenten om techniekonderwijs breed meer aandacht te geven. Maar wat als studenten van hun opleidingen studiepunten verdienen als ze hun kennis gaan overdragen op middelbare scholen of in het primair onderwijs? Dan is in een klap het personeels- en kennistekort opgelost. Want de kennis, die is er wel.” Om dat te bewijzen plakt hij daar een eenvoudig rekensommetje aan vast: “We hebben nu zo’n 300.000 studenten in Nederland. Als tien procent daarvan denkt ‘ik ga iets leuks doen in het onderwijs’ dan hebben we 30.000 extra handjes in de klas.”
Doorkneden in projectmanagement
Dan kan hij wellicht ook gaan werken aan zijn volgende wens: praktijkgerichte programma’s ontwikkelen voor het vwo. “Want zoiets als havo-P Tech bestaat nog niet voor deze leerlingen. Terwijl daar ook genoeg kandidaten rondlopen die dolgraag iets vergelijkbaars zouden willen gaan doen; daar ben ik vast van overtuigd.”
Tot die tijd blijft hij verder pionieren, met de vijf leerlingen die nu de nieuwe opleiding doen. “Intussen gaan wij ons erop voorbereiden hoe we een klas gaan managen waarin straks misschien wel dertig leerlingen zitten, met hun eigen projecten en allerlei externe deskundigen die hen begeleiden. Dat vraagt iets van onze organisatie. En van onze leerlingen, die we zullen moeten doorkneden in projectenmanagement. Hoe mooi zou het dan zijn als we vierde klassers van nu juist dát gaan aanleren? En dat we hen dan in de vijfde klas inzetten voor P Tech projecten in vier havo. Dan is de cirkel wat mij betreft echt helemaal rond.”
Tips van havo-P Tech
Wat zijn geleerde lessen van de aanpak van havo-P Tech? Dit zijn de antwoorden van Bart Kappé.
- Zorg dat jouw MakerSpace voor publiek toegankelijk is, ook buiten schooltijden. Dan is er meteen veel interactie.
- Houd rekening met een forse investering. Zoek daarom naar netwerken of partijen die daaraan willen bijdragen. Wil je voldoende maakfaciliteiten in huis halen? Dan kost je dat al gauw ongeveer een ton.
- Gebruik de netwerken die er al zijn. Zo hebben wij hier Technet Amstel en Venen waarin technische bedrijven zich verenigd hebben. Dat maakt het eenvoudiger om contacten met het bedrijfsleven op te bouwen.
- Maak in jouw MakerSpace voorwerpen en producten die gewaardeerd worden. Zoals gepersonaliseerde muismatjes of gelaserde bewegwijzeringsbordjes. Je hebt immers machines in huis die serieus leuke dingen kunnen maken. Doe dat ook!
- Zorg dat iedereen van iedereen kan leren. Dat de P-Tech havisten leren van hbo-experts, maar ook dat het primair onderwijs kan gaan leren van technische havisten. Zo bouw je een community en vergroot je jouw netwerk.